De Raad voor de Kinderbescherming 
staat voor een gewetensvraag

Huub van ’t Hek, 
hoofdredacteur HKE / juni 2012

Het Kind Eerst / Opvoeden & Opgroeien. Hoe lang hebben wij de theorie van de bloedband moeten verdedigen? Hoe lang en tegen hoeveel beter weten in? Het hoeft niet meer. Het kind is niet langer de gevangene van de bloedband theorie. Het kind is bevrijd. Omdat wij – ondersteund door wetenschappelijk bewijs – kunnen aantonen dat het gaat om de hechting van het kind met de primaire opvoeder. Hij is voor het kind het belangrijkste voorbeeld. Omdat het kind en zijn primaire opvoeder gemeenschappelijke belevenissen en dus gemeenschappelijk herinneringen hebben. 

De Raad voor de Kinderbescherming?
In korte tijd drie verkeerde signalen van de Raad voor de Kinderbescherming. In het Oosten van het land is een peuter vermoord. Door de eigen moeder. De moeder was op proefverlof en mocht de peuter een paar dagen te logeren hebben. Hoe de omgeving ook heeft gewaarschuwd, de Raad wist het zeker: dit kind moet gewoon terug naar zijn moeder. Resultaat: kind vermoord.
In het Noorden van het land was het niet anders. Moeder van vier kinderen, waarvan al drie uit huis geplaatst. Met het vierde kind moest de moeder een nieuwe kans krijgen om te bewijzen dat zij het wel kon. Ook hier zijn de waarschuwingen niet van de lucht, maar de Raad is doof en blind tegelijk. Het kind zal en moet terug naar de moeder. Resultaat: het kind vermoord.
Het derde verhaal speelt zich ook in het Noorden af. Kind is al ruim vijf jaar uit huis geplaatst. De Raad vraagt de rechtbank om de vader van het ouderlijk gezag te ontheffen. Dan verschijnt er een rapport van twee psychologen. Daarin staat dat het kind terug kan naar de vader. Tot ieders verbijstering neemt de Raad dit advies klakkeloos over en zegt daarbij dat het de vraag om de vader te ontheffen, handhaaft.

Vraag: wie beschermt hier de kinderen, als de Raad voor de Kinderbescherming het niet heeft gedaan, niet doet en niet zal doen?

De Raad voor de Moederbescherming?
Waarom wordt het aan iedereen toegestaan om met moeders mee te praten? In het onderwijs, in het ziekenhuis, bij de politie, bij het OM en bij de kinderbescherming. Waarom, waarom, waarom?

Waarom mogen moeders de grootst mogelijke onzin over hun kinderen uitkramen en durft niemand daar tegen in te gaan? Vaak lees en hoor ik het argument over het niet willen verliezen van het contact. Anders haakt de moeder af, heet dat dan.
Het is zo’n tekst die iedereen van elkaar napraat. En ondertussen de moeder de kans geeft om door te gaan met haar chantagepraktijken. Of haar vernietigingsdrang kan blijven uitleven. Waarom, waarom, waarom?

De kernvraag is deze: waarom doen zoveel officiële instanties hier aan mee? En waarom zoveel instanties die zeggen dat het kind in hun denken en handelen centraal staat? Het onderwijs, het ziekenhuis, de politie, het OM en de kinderbescherming? Waarom, waarom, waarom?

De Raad voor de Bloedbandbescherming?
Zou dat het antwoord op de vraag zijn: het kind wordt het beste beschermd door de vrouw uit wie het kind geboren is? Dat antwoord gaat uit van de aanname dat iedere vrouw die een kind krijgt automatisch van dat kind zal houden. Dat is de meest bizarre nonsens die er ooit gedebiteerd is. Waarom houden wij dat dan toch vol? Waarom, waarom, waarom?

De kwaliteit van het opvoeden en laten opgroeien van een kind wordt bepaald door de goede herinneringen aan de eigen jeugd. Omdat je je als opvoeder laat leiden door je geheugen. Je geeft door wat je zelf als goed hebt ervaren.
Als de negatieve herinneringen overheersen – en dat komt meer voor dan wij denken – geven wij aan het kind die negatieve herinneringen door. En dat kunnen wij generaties lang volhouden. Iedereen weet dat, maar bijna niemand handelt ernaar. Misschien wel omdat wij met zijn allen constant in dezelfde valkuil stappen: wij doen wat wij al decennia lang zo doen. Wij kopiëren het gedrag van jaren en jaren. Wanneer zijn wij in staat om die keten te doorbreken? Wanneer, wanneer, wanneer?

De Raad voor Hechting en Herinnering
Kunnen wij met elkaar afspreken dat wij op zoek gaan naar een nieuw criterium of mogelijk een paar nieuwe criteria. Hechting ligt heel natuurlijk voor de hand. Wij kunnen vrij snel en goed vaststellen hoe een kind zich heeft gehecht aan de primaire opvoeder. Let wel: in de regel hoort dit de vader en de moeder te zijn.
De vraag is aan de orde wat te doen als de vader en de moeder falen. Als beiden, of een van beiden, een half jaar de kans heeft gekregen om te laten zien wat hij of zij of beiden aan kwaliteiten in huis heeft. En na dat half jaar laat zien dat het niet gaat. Dat het kind zich niet gaat hechten. Waarom grijpen wij dan niet in. Waarom niet, waarom niet waarom niet?
Waarom toetsen wij niet aan de gemeenschappelijke herinnering van ouders en kinderen? Als wij weten dat dat doorslaggevend is in de kwaliteit van de opvoeding, moeten wij dat criterium toch in het geding kunnen brengen? Dat doen wij niet. Waarom niet, waarom niet, waarom niet?

De Raad voor de Worteling
Het gaat er mij om dat de betiteling “Raad voor de Kinderbescherming” zijn beste tijd heeft gehad. Die Raad moet op zoek naar een nieuwe benaming. Omdat er van alles wordt beschermd behalve het kind. Het instituut wordt beschermd. Het ambtelijk apparaat wordt beschermd. De extreem hoge salarissen worden beschermd. Maar de kinderen worden niet beschermd. Het bewijs: twee kinderen vermoord en een mag terug naar een vader die inmiddels van het ouderlijk gezag is ontheven.
Hier had een uitgelezen kans gelegen om het belang van de Raad aan te tonen. Door op te komen voor de worteling van het kinderleven. Door op te komen voor de opbouw van de gemeenschappelijke herinnering. Het is niet gebeurd. Waarom niet, waarom niet, waarom niet?
Hier had een uitgelezen kans gelegen om iets te laten zien van wat ik de Raad voor de Worteling zou willen noemen. Een instantie die onderzoek doet naar de kwaliteit van het Family Life waarin het kind terecht is gekomen. Het is niet gebeurd. Waarom niet, waarom niet, waarom niet?

De Raad reageert niet
Natuurlijk hebben wij de Raad om commentaar gevraagd. Met welk argument krijg je de zin uit je pen, dat een kind na vijf jaar mag worden teruggeplaatst bij de vader, die tegelijkertijd uit de ouderlijke macht moet worden ontheven? Het ontgaat mij volledig en niet alleen mij. Ook de rechtbank in kwestie heeft zich meer dan ongelukkig getoond met deze gang van zaken. En de Raad meer dan onderuit de zak gegeven.
Vragen stellen, helpt. Maar niet bij de Raad. Het letterlijke antwoord dat wij van de raadsmedewerker kregen was dit: Mijn mening doet er niet toe. Het volgen van het advies van onze jurist is een dienstopdracht. Daar mag je het als professioneel kinderbeschermer mee doen. Opnieuw vraag ik waarom, waarom, waarom?

Het gewortelde kind
Op mijn bureau verschijnt wekelijks een oproep om aandacht te besteden aan het groeiend aantal zelfmoorden onder meisjes tussen de 12 en 18 jaar van Turkse, Marokkaanse en Antilliaanse afkomst. De getallen nemen explosief toe, zo wordt mij gezegd.  Er wordt gedubt over de oorzaak. Als belangrijkste wordt verwezen naar de worteling en de ontworteling van deze slachtoffertjes. Omdat hun worteling wordt ontkend, is het beter voor de trein te gaan liggen of van het dak te springen. Kinderen die niet erkend zijn in hun eigen wereld, die niet bevestigd zijn in hun eigen identiteit, die niet beschermd zijn door Nederlandse instanties.
Een “Raad voor de Worteling” is dus nog niet zo’n gek voorstel. Scheelt ook op termijn heel veel leed in heel veel gezinnen.

Huub van ‘t Hek / maart 2007

10 december 2004. Agressieve fietsbanden op het grindpad. Abrupt remmen in een slip. Fiets wordt in de heg gegooid. Keukendeur zwaait open. Daar staat hij, ons pleegkind, grote holle ogen en fors buiten adem. Ziet niets en hoort niets. Trekt keukenla open en grijpt de twee grootste messen. Vanuit mijn werkkamer kan ik het met een half oog zien. Komt in mijn richting, gaat achter mij staan en zegt : “Als je nu niet doet wat ik zeg, ga je er morgen aan”. Schuin kijk ik omhoog. Zijn ogen zien mij niet, maar ik weet niet wat zij wel zien.

Bedreiging of spel ?
Hij bedreigt mij dus niet, flitst er door mij heen. Hij bedreigt iemand anders. Als ik nu inga op zijn bedreiging, verwart hij mijn stem met degene die hij in zijn hoofd nu voor zich heeft. Dan zal hij steken en is er een kans dat ik het niet overleef. Mijn reactie moet er een zijn van alledag. Dus zeg ik : “Wat leuk dat je zo op tijd thuis bent. Als je even thee gaat zetten, kun je gelijk die twee messen in de la leggen. Dan drinken wij de thee in de kamer”.

Zijn lichaam schokt. Hij is wakker, teruggekeerd in de wereld van alledag. Hij kijkt naar mij en ziet mij nu ook. Dan kijkt hij naar zijn handen en ziet hij de messen. In een flits begrijpt hij, dat zijn houding als bedreigend wordt ervaren. Losjes laat hij de messen zakken en zegt : “Wat leuk hè, dat ik zo op tijd thuis ben. Als ik even thee ga zetten, kan ik gelijk die twee messen in de la leggen. Dan drinken wij daarna thee in de kamer”.

Een kwartier later drinken wij met zijn tweeën thee in de kamer. Praten over de afgelopen dag op school, bekijken wat er voor het eten nog gebeuren moet, bezien wat wij zullen eten, hoe laat wij nog boodschappen zullen doen en gaan ieder onze weg. Wij treffen elkaar op de afgesproken tijd. Doen samen de boodschappen en koken samen het eten. Hij is gehoorzaam, hij is volgzaam, hij is aardig, hij is voorkomend.

Spel of bedreiging ?
Spelen is kruipen in de huid van een ander. In dat licht gaat het om de vraag wat ik gezien heb. Waarvan ben ik getuige geweest ? Heeft hij mij voorgespeeld hoe hij zich in zijn hoofd bedreigd heeft gevoeld ? En heeft hij een dreigende houding aangenomen tegenover de grote mensen die hem vroeger zo bedreigd hebben ?

Mijn waarneming is juist geweest : hij heeft mij zijn verleden voorgespeeld. Hij heeft voor mij gespeeld, hoe hij zichzelf nog steeds moet verdedigen tegen mensen die er in persoon niet zijn. Maar die wel in zijn hoofd zitten. Op basis van die waarneming heb ik besluiten genomen en gereageerd.

’s Avonds hebben wij met elkaar gesproken. Over wat er was gebeurd. “Ik wilde jou niet doodmaken”, bleef hij maar herhalen. “Hoe kan ik jou nou dood willen maken, als ik hier altijd wil blijven wonen ?”, was zijn vraag. “Je kunt hier niet altijd blijven wonen”, heb ik opnieuw geantwoord, zoals ik hem dat al zo vaak had geprobeerd duidelijk te maken. “Je moet naar een omgeving waar ze je misschien kunnen genezen van die ziekte in je hoofd”.

Dat mocht ik niet zeggen. Hij bepaalde wel wat erin zijn hoofd zat en niet ik. Hij had bepaald, dat hij zeker tot zijn 18^ejaar bij ons zou kunnen wonen. Wij hebben hem uitgelegd dat dat niet kon. Wij hebben hem uitgelegd, dat wij willen voorkomen dat hij een keer wel steekt. Misschien niet bij ons in huis, maar dan op school of ergens anders. Dat willen wij niet. Niet voor hem en niet voor degene die zijn slachtoffer zou worden. Hij begreep dat niet. Nu het hem zo was uitgelegd, zou hij het nooit meer doen. Hij zou gehoorzamen, altijd gehoorzamen.

Bedreiging of behandeling ?
Samen met de gezinsvoogd brengen wij hem weg. Naar een splinternieuw orthopedagogisch behandelingsinstituut. Wij worden ontvangen door een mevrouw van wie wij denken dat het een ernstige anorexia patiënte is, maar die zich voorstelt als de gedragsdeskundige. Wij hebben ons best gedaan om goed beslagen ten ijs te komen. Wij hebben nogal wat rapportages meegebracht. Twee verschillende psychiaters en twee verschillende psychologen hebben goede rapporten opgesteld over het kind en zijn gedragingen. Wij hebben als pleegouders een rapport geschreven over het gedrag van het kind in de afgelopen twintig maanden. De stukken worden vriendelijk in ontvangst genomen. Als er tijd is, zal er naar gekeken worden. Voorlopig zal de gedragsdeskundige afgaan op haar eigen waarneming, zo laat zij ons weten.

Nu voelen wij ons bedreigd. Omdat wij ontkend worden. Twintig maanden hebben wij vierentwintig uur per dag gewerkt aan de verbetering van de gedragingen van het kind. Wij vinden dat wij grote vorderingen hebben geboekt, maar nu niet verder kunnen. Omdat de pedagogische vorderingen worden geblokkeerd door de psychiatrische storingen. Die zouden wij ok wel kunnen verhelpen, maar daar is ons huis niet op ingericht. Daar hebben wij een andere en aangepaste setting voor nodig. Die setting, zo blijkt hier, niet in onze aanpak geïnteresseerd.

Met de behandeling kan niet onmiddellijk worden begonnen,  zo laat de gedragsdeskundige ons weten. Omdat de locatie nieuw is, omdat de organisatie nieuw is, omdat alles en iedereen nieuw is, moet eerst de interne hiërarchie van personen, zaken en informatie worden geregeld. Het kind zal BEsloten worden geplaatst en niet GEsloten. Het verschil tussen die twee is groot. Of de pleegvader voorlopig niet op bezoek wil komen, zo wordt gevraagd. Omdat het kind dat als bedreigend zou kunnen ervaren.

Op zondagavond hebben wij telefonisch contact. In het begin verlopen de gesprekken moeizaam. Omdat een groepswerker direct controleert wat hij zegt. Pas in het vierde gesprek vertelt hij dat het bij ons veel leuker was. “Omdat jullie altijd alles hebben voorgedaan”, zegt hij. “Jullie hebben altijd overal een spel van gemaakt”, zegt hij. “Hier moet ik de hele dag uitleggen wat ik doe en waarom ik het doe en dat kan ik niet”. Hij gaat gewoon naar school en doet daarbuiten wat hij moet doen. Van echte behandeling is geen sprake, zegt hij. Omdat de groepsleiding hem niet aankan, zegt hij. Omdat de mensen van het instituut altijd ruzie met elkaar maken, zegt hij.

Kind of volwassene ?
Twintig maanden hebben wij de principes van “Kinderen eerst…..” gehanteerd als leidraad voor ons gedrag. Dat wil zeggen, dat wij de spelmatige aanpak hebben gekozen om de waarheid te kunnen achterhalen. De grote winst is altijd geweest, dat hij met behulp van het spel veel bereikbaarder was. Dat hij ons in zijn spel veel meer kon laten zien over de herkomst van zijn gedrag. Daarmee hebben wij het meeste recht gedaan aan zijn wereld, zijn bestaan, zijn toekomst. Wij moesten eerst leren van hem, opdat hij in een later stadium veel zou kunnen leren van ons.

Dat betekent dat wij hem niet zoveel hebben laten praten. Omdat iedere vraag in de richting van zijn verleden wordt opgevat als een bedreiging. Wie zich bedreigd voelt, slaat dicht. Praten is de wereld van de volwassenen. Het gaat er niet om dat een kind niet kan praten. Kinderen kunnen heel goed praten. Kinderen zijn beter dan wie ook in staat om uitdrukking te geven aan hun gevoel. “Ik heb traantjes van trekheid”, heeft een kind ooit tegen mij gezegd. Om uit te drukken wat wij “geeuwhonger” noemen. Maar achteraf verantwoording kunnen afleggen over bepaalde gedragingen : dat hoort thuis in de wereld van de volwassenen. Het kind legt die verantwoording ook wel af, maar dan zul je het kind moeten laten spelen.

Julien C.
Met elkaar zijn wij in afwachting van de aanpak van de zaak Julien C. Die wordt verdacht van de moord op de achtjarige Jesse Dingemans. Een meer dan afgrijselijk en afschuwelijk voorval. Nergens ter wereld is er ook maar één kind dat het verdient om zo zijn leven beëindigd te moeten zien. Geen ouder ter wereld verdient het om zo een kind te moeten verliezen. En toch hebben wij met elkaar de plicht om zo naar Julien C. te kijken, dat wij met elkaar kunnen achterhalen wat hij wel en niet heeft gedaan en vooral, waarom hij wel of niet heeft gedaan wat hij wel of niet heeft gedaan.

In alle publicaties over deze zaak valt het op, dat hij blijft ontkennen dat hij het gedaan heeft. Hoe leg je uit dat hij de daad gepleegd kan hebben, zonder daarbij aanwezig te zijn. Dat is het gedrag dat wij van ons pleegkind zo goed kennen. Als hij binnenkomt en de messen grijpt, is hij niet wie hij is, maar is hij iemand anders. Er zijn momenten dat zijn angsten hem zo diep beheersen, dat zijn eigen ik hem verlaat en hij als het ware overgaat in een personage die hem vroeger meer dan ernstig heeft bedreigd. In het geval van ons pleegkind weten wij, dat hij een ernstig slachtoffer is van buitensporige vormen van psychisch, fysiek en sexueel misbruik. Vanaf zijn zevende jaar, als hij eindelijk uit huis wordt geplaatst, wordt er voor het eerst in zijn leven aandacht besteed aan zijn eigen ik. Pas dan is er aandacht voor zijn eigen persoonlijkheid. Diep beschadigd zijn vanaf het eerste uur van je bestaan. Daar word je een levenlang door achtervolgd.

Ombrengen en ombrengen
Het menselijk leven bestaat uit drie lagen : biologie, cultuur en spiritualiteit. In de biologische laag doen wij alles wat nodig is om biologisch in leven te blijven. Behoeft geen toelichting. In de culturele laag onstaan allehande relatievormen, die net zo noodzakelijk zijn om als mens te kunnen bestaan en te kunnen overleven. Gezin, familie, vrienden, arbeid, sport, nationaliteit, overheden : allerhande mensen en instituten die bijdragen aan de waarde van het bestaan.

In de spirituele laag gaat het om het geloven, om abstracties, om alles wat niet grijpbaar is, maar wezenlijk bijdraagt aan het menselijk geluk. Het is de opdracht aan ieder mens om voor zichzelf de beste mix na te streven van de biologische, de culturele en de spirituele activiteiten.

Als wij een kind of een volwassene biologisch ombrengen, is de wereld te klein. Volkomen terecht, want wereldwijd zijn wij het erover eens dat de ene mens niet het leven neemt van een ander mens. Maar als wij kinderen cultureel of spiritueel ombrengen, zoals ons pleegkind aan den lijve heeft moge ondervinden, dan bezien wij die daad ineens met heel andere ogen. Savannah was uit huis geplaatst, omdat men van mening was, dat de ouders het kind cultureel en spiritueel hadden omgebracht. Maar die vorm van ombrengen is geen wettelijk criterium. Dus kan het kind terug naar de ouders en moet het kind biologisch worden omgebracht, alvorens wij tegen de ouders optreden.

Spel en waarheid
Als wij het kijken van onze ogen verbinden met kennis en emotie leren wij om te zien. Als wij het zien toetsen aan wat wij al weten en wat wij al gezien hebben, leren wij om waar te nemen. 120.000 kinderen, zo lezen wij in de krant, hebben zodanige psychische problemen, dat zij wachten op behandeling. Ons pleegkind wacht nu ruim twee jaar op behandeling. Niet omdat de behandelaar er niet zou zijn. Die behandelaar is er wel, maar die behandelaar wil dat het kind zich gedraagt naar de modellen die hij in zijn hoofd heeft. De behandelaar is niet in staat om in het spel van het kind te zien hoe het kind zijn verhaal vertelt. En dus verklaart hij het kind ONbehandelbaar.

Ons pleegkind is nu zestien jaar oud. Over twee jaar is er geen titel meer om hem besloten of gesloten nog te behandelen. Hij kan dan gaan en staan waar hij wil. Zoals het er nu naar uitziet, gaat hij dan volstrekt onbehandeld de straat op. Als wandelende tijdbom. Omdat wij niet weten welke geur, kleur, tekst, geluid, beeld of wat dan ook de oorzaak zal zijn van zijn “zijnsverhuizing”. In die “zijnsverhuizing” is hij tot de gekste dingen in staat. Hij heeft dat al zo vaak in zijn spel laten zien. Wanneer wordt zijn spel als waarheidsvinding erkend ?

Er was eens……….
Er was eens een meisje dat Nonna heette. Ze woonde in een groot kasteel midden in het bos. Het terrein van het kasteel stond vol met vreemde planten. Prachtige bladeren en rode en paarse bloemen op stelen. De mensen noemden die planten schoenlappersplanten. Nonna hield niet van die planten, omdat je de bloemen niet kon plukken en thuis in een vaas kon doen. Lees meer…